6. durdānta dānava prabodhana bodhicaryāvatāraṇa prakaraṇam
Technical Details
6. durdānta dānava prabodhana bodhicaryāvatāraṇa prakaraṇam
atha sarvanīvaraṇaviṣkambhī sa jinātmajaḥ|
bhagavantaṃ munīndraṃ taṃ punarnatvaivamabravīt||
durklabhaṃ bhagavanstasya lokeśvarasya darśanam|
saddharmaśravaṇaṃ cāpi sadā traidhātukeṣvapī||
kadāsau trijagannātho lokeśvara ihāvrajet|
draṣṭumicchāmyahaṃ śāstastaṃ sarvādhipatiṃ prabhum||
iti tenoditaṃ śrutvā bhagavān sa munīśvaraḥ|
viṣkambhinaṃ mahāsattvaṃ tamālokyaivamādiśat||
bhūyastasya jagadbhartuḥ lokeśsya mahātmanaḥ|
saddharmaguṇamāhātmyaṃ vakṣye tacchraṇutādarāt||
asmin dvīpe'sti kāṃcanyamayī bhūmirmanoramā|
tatrānekasahasrāṇi vasanti smāmaradviṣām||
tatrāsau trijagannātho lokeśvaro vilokayan|
durdantān danujān duṣṭān samuddhartumupācarat||
dadarśa tān mahāduṣṭān daśākuśale saṃcaratān|
madamānātirdarpāndhān kleśāgnitāpitāśayān||
saṃpaśyan karuṇātmā sa maitrīkāruṇyacoditaḥ|
puṇyaraśmiṃ samutsṛjya prabhāsayannupācarat||
tadraśmiparisaṃspṛṣṭāḥ sarve te sukhatānvitāḥ|
atyadbhutasamāghrātacittā evaṃ vyacintayan||
aho kuta iyaṃ kāntiḥ prāyāteha prasāritā|
yayā spṛṣṭā vayaṃ sarve mahatsaukhyasamanvitāḥ||
67
iti cintayatāṃ teṣāṃ sa lokeśśo jinātmajaḥ|
pura ācāryarupeṇa saṃpaśyan samupācaran||
tamevaṃ samupāyātaṃ dṛṣṭvā sarve'pi te'surāḥ|
suprasannāḥ samāgamya praṇatvaivaṃ babhāṣire||
svāgataṃ te śivaṃ kaścidvijayasvātra sadguro|
praviśehāsane śāstaryatkāryaṃ tatsamādiśa||
iti taiḥ prārthitaṃ śrutvā samāśritya sa āsane|
sarvāṃstān samupāsīnān samālokyaivamabravīt||
kasyeyaṃ kāntirāyātā yatpṛṣṭe no mahatsukham|
manyadhvaṃ kiṃ bhavadbhistadbhutamiha jāyate||
iti tenoditaṃ śrutvā sarve te dānavā api|
śāstāraṃ taṃ samālokya pratyūcurevamādarāt||
na jānīmo vayaṃ śāstaḥ kasyeyaṃ kāntirāgatā|
tadbhavānnaḥ samādiśya prabodhayitumarhati||
iti taiḥ prārthitaṃ śrutvā sa ācāryo vilokya tān|
sarvāṃstadadbhutaṃ praṣṭukāmānevamabhāṣata||
śṛṇvantu tadahaṃ vakṣye yadiyaṃ kāntirāgatā|
śrutvā mayā yathākhyātaṃ tathā caritumarhatha||
iti tena samādiṣṭaṃ śrutvā sarve'pi te'surāḥ|
suprasannāśayā natvā taṃ gurumevamabruvan||
śāstarbhavān yadamākamācāryo dharmadeśakaḥ|
tadetadadbhutaṃ jātaṃ samupādeṣṭumarhati||
iti taiḥ prārthyamānaḥ sa ācāryastān prasāditān|
sarvān vismayasaṃpannān samālokyaivamādiśat||
śṛṇudhvamādadyūyaṃ sarvaṃ tatra mamoditam|
tadevamadbhutaṃ jātaṃ bodhayituṃ pravakṣyate||
tadyathā yo jagannāthaḥ sarvatraidhātukādhipaḥ|
jagacchāstā jagadbhartā bodhisattvo jinātmajaḥ||
68
mahāsattvo mahābhijña āryāvalokiteśvaraḥ|
maitrīkṣamāprasannātmā karuṇāmaya īśvaraḥ||
sa trailokeśvaraḥ śrīmān saddharmapuṇyabhāskaraḥ|
sarvān sattvān samuddhartuṃ carate tribhaveṣvapi||
sarvatra sa samālokya sarvān sattvān prabodhayan|
bodhimārge pratiṣṭhāpya preṣayati sukhāvatīm||
sa evaṃ sarvalokeṣu sarveṣu nārakeṣvapi|
nimagnān pāpino duṣṭānapi sattvān vilokayan||
puṇyasudhākaraiḥ spṛṣṭvā samuddhṛtya prabodhayan||
bodhimārge pratiṣṭhāpya preṣayati sukhāvatīm||
dine dine sa ālokya samuddhṛya prabodhayan|
apremeyānasaṃkhyeyān sattvān preṣayati sadgatau||
evaṃ kṛtvā sa lokeśoo mahatpuṇyaiḥ samanvitaḥ|
sarvadharmādhipaḥ śāstā dharmarājo jagatprabhuḥ||
bodhisattvo mahāsatvaḥ sarvasattvahitārthabhṛt|
sarvavidyādhipo dhīraḥ saṃbodhijñānabhāskaraḥ||
ihāpi sa samāgatya sarvān sattvān prabodhayan|
bodhimārge pratiṣṭhāpya saṃpreṣayet sukhāvatīm||
ityevaṃ sa ihāgantuṃ puṇyaraśmi samutsṛjan|
prabhāsayan jagallokaṃ saṃcaratve jinālayān||
tasya puṇyaprabhākāntirihāpīyaṃ prasāritā|
tayā yūyaṃ parispṛṣṭā mahatsukhasamanvitāḥ||
tattasya śaraṇaṃ kṛtvā dhyātvā smṛvāpi sarvadā|
nāmāpi ca samuccārya natvā bhajitumarhatha||
ye tasya śaraṇaṃ kṛtvā dhyātvā smṛtvā samādarāt|
śraddhayā nāma proccārya stutvā natvā bhajantyapi||
sarve'pi te na jāyante durgatīṣu kadācana|
sadā sadgatisaṃjātāścaranti sarvadā śubhe||
69
viratamārasaṃcārāḥ saddharmaguṇalālasāḥ|
sarvasattvahitādhānasaṃbodhivratakāminaḥ||
triratnabhajanotsāhāścaturbrahmavihāriṇaḥ|
bhadraśrīguṇasaṃpattisamuddhāḥ sadguṇāratāḥ||
yāvajjīvaṃ sukhaṃ bhuktvā svaparātmahitodyatāḥ|
bodhicaryāvrataṃ dhṛtvā saṃcareran jagacchubhe||
tato'ntaḥsamaye teṣāṃ lokeśvaraḥ sa saṃmukham||
upāgatya samāśvāsaṃ dadyādevaṃ vadatpuraḥ||
mā bhaiṣīḥ kulaputrātra kiṃcinnā te bhayaṃ kvacit||
triratnabhajanaṃ kṛtvā saddharmaṃ yat tvayārjitam|
na tvaṃ yāyāḥ punaḥ kvāpi durgatiṣu kadācana|
sadā sadgutisaṃjātāḥ saddharmaśrīsukhānvitaḥ|
triratnabhajanaṃ kṛtvā saṃcarethāḥ susaṃvare||
tathā yāvadbhuvaṃ loke bodhicaryāvrataṃ caran|
kṛtvā sattvahitaṃ saukhyaṃ bhuktvā prānte vrajeddivi||
tatrāpi tvaṃ mahāsaukhyaṃ bhuktvā caretsadā śubhe||
evaṃ matvā samādhāya smṛtvā ratnatrayaṃ sadā|
tiṣṭhāmo'tra viṣīda tvaṃ mṛto'pi satsukhaṃ labheḥ||
sarveṣāmapi jantūnāṃ sasāre maraṇaṃ dhruvam|
tvaṃ sukhenaiva muktvemaṃ kāyaṃ divyamavāpsyasi||
yāvajjīvaṃ yathākāmaṃ bhuktvā svarge'maraiḥ saha|
tataścāpi sukhenaiva yāyādante sukhāvatīm||
tatra gatvāmitābhasya triśāstuḥ samupāśritaḥ|
sadā dharmāmṛtaṃ pītvā saṃcarethāḥ susaṃvare||
tatraivaṃ suciraṃ bhuktvā saddharmaśrīsukhotsavam|
prānte bodhiṃ samāsādya samāpnuyāḥ sunirvṛtim||
ityante samaye teṣāṃ lokanāthaḥ sa saṃmukham|
samāgatya samāśvāsaṃ datvābhayaṃ samarpayet||
70
iti satyaṃ samākhyātaṃ sarvairapi munīśvaraiḥ|
śrutaṃ mayā tathākhyātaṃ śruvānumodya caryatām||
evaṃ matvāsya trailokanāthasya śaraṇaṃ gatāḥ|
smṛtvā nāma samuccārya dhyātvā bhajata sarvadā||
tathā vaḥ sarvadā bhadraṃ nirutpātaṃ bhaved dhruvam|
yāvajjīvaṃ sukhaṃ bhuktvā yāyāntānte surālayam||
tatrāpi suciraṃ bhuktvā divyakāmaṃ sukhotsavam|
tato'ntasamaye cyutvā saṃyāsyatha sukhāvatīm||
tatra gatvāmitābhasya sarvadā samupasthitāḥ|
pītvā dharmāmṛtaṃ puṇyaṃ mahotsāhaiścariṣyatha||
tatrāpi suciraṃ bhuktvā saddharmaśrīmahotsavam|
prānte saṃbodhimāsādya samavāpsyatha nirvṛtim|
iti tena samādiṣṭaṃ śrutvā sarvai'pi te'surāḥ|
tatheti prativijñāpya prabodhitāścaivamabruvan||
śāstastathā kariṣyāmaḥ yathādiṣṭaṃ tvayādhunā|
adyārabhya sadā tasya nāthasya śaraṇaṃ gatāḥ||
smṛtvā dhyātvā samuccārya nāmāpi prabhajāmahe|
tadasmākaṃ hitārthena bhavāṃstasya jagatprabhoḥ||
vratasyāpi vidhānaṃ ca samupādeṣṭumarhati|
iti taiḥ prārthitaṃ śrutvā sa ācāryo'prabodhitān|
sarvāṃstān dānavān dṛṣṭvā punarevamupādiśat|
śṛṇudhvamasya vakṣyāmi vratavidhiṃ samāsataḥ||
ādau tīrthe jale snātvā śuddhaśīlā jinendriyāḥ|
brahmavihāriṇo bhūtvā caritvā poṣadhaṃ vratam|
triratnaśaraṇaṃ gatvā dhyātvā taṃ sugatātmajam|
lokeśvaraṃ samāvāhya samabhyarcya yathāvidhi|
jagastotrādibhiḥ stutvā kṛtvā cāpi pradakṣiṇām|
jagastotrādibhiḥ stutvā kṛtvā cāpi pradakṣiṇām|
aṣṭāṃgai praṇatiṃ kṛvā smṛtvā cāpi samādarāt||
71
nāmāni ca samuccārya dṛṣṭvā śrutvāpi tadguṇān|
praśaṃsāmapi bhāṣitvā prakāśitvā ca sarvataḥ||
satkṛtya śraddhayā sarvairupakaṇavastubhiḥ|
yathāśakti samabhyarcya vanditvā bhajatābhavam|
evaṃ nityaṃ samādhāya catussaṃdhyaṃ dine dine|
yathāśakti bhajadhvaṃ taṃ dhyātvā smṛtvāpi bhāvataḥ||
pratyahamekavāraṃ vā māse māse'pi vā site|
aṣṭamyāṃ pūrṇamāsyāṃ vā bhajadhvaṃ sarvadā tathā||
evaṃ vidhāya sarve'pi yūyametad guṇānvitāḥ|
yathoktaṃ tatfalaṃ prāpya nūnaṃ yāsyatha nirvṛtim||
iti tena samādiṣṭaṃ śrutvā sarve'pi te'surāḥ|
prabodhitāḥ pramodantastathā caritumicchire||
tataste dānavāssarve durdāntā madamāninaḥ|
apyetatpuṇyasatsaukhyaprakāmamuditāśayāḥ||
śuddhaśīlāḥ prasannāśca saddharmaguṇalālasāḥ|
viratopāyasaṃcārāścaturbrahmvihāriṇaḥ||
tena śāstrā yathādiṣṭaṃ tathādhāya samādarāt|
tasya trailokanāthasya prakṛtvā śaraṇaṃ mudā||
dhyātvā smṛtvā sadā nāma samuccārya yathāvidhi|
poṣadhaṃ ca vrataṃ dhṛtvā prācaranta samāhitāḥ||
yathāśakti samabhyarcya sarvopakaṇairapi|
kṛtvā pradakṣiṇānyeva kṛtvā ca praṇatiṃ muhuḥ|
aṣṭāṃgaiścāpi vanditvā prabhajantaḥ samācaran||
evaṃ te dānavāḥ sarve śāntacaryā jitendriyāḥ|
śuddhaśīlāḥ śubhācārāścatarbravihāriṇaḥ||
parasparaṃ hitaṃ kṛtvā saddharmaguṇabhāṣiṇaḥ|
bodhicaryāvratāraktā babhūvurbodhibhāginaḥ||
evaṃ tān dānavān sarvānācāryaḥ sa prabodhayan|
bodhimārge pratiṣṭhāpya samāmantrya tato'carat||
72
tataḥ so'ntarhitaḥ khe sthaḥ prabhāsayan samantataḥ|
dhṛtvā lokeśvaro mūrtiṃ sarvāṃstān samadarśayat||
tamākāśe prabhāsantaṃ lokeśvaraṃ jinātmajam|
dṛṣṭvā te dānavāssarve babhūvurvismayānvitāḥ||
tatra te praṇatiṃ kṛtvā gatvā taṃ śaraṇaṃ mudā|
japastotrādibhiḥ stutvā vanditvā prāvadaṃstathā||
namaste bhagavannātha sadā te śaraṇaṃ sthitāḥ|
bodhicaryāvrataṃ dhṛtvā carāma tatprasīdatu||
yadasmadaparādhaṃ tat kṣantavyaṃ bhavatā sadā|
evamasmān samālokya saṃpālayitumarhati||
ityevaṃ te'surāḥ sarve prārthayitvā samādarāt|
aṣṭāṃgairapi taṃ natvā paśyanta eva tasthire||
tataḥ sa trijagannātho datvā tebhyo jayāśiṣam|
tataścāntarhito'yatra sattvānuddhartumācarat||
tataste dānavāḥ sarve bhūyo'tidharmalālasāḥ|
triratnabhajanaṃ kṛtvā saṃpraceruḥ sadā śubhe||
evaṃ sa trijagannātho nānārupeṇa bodhayan|
durdāntānapi saddharme niyojayati yatnataḥ||
tenāsya trijagadbhartuḥ puṇyaskandhaṃ mahattaram|
aprameyamasaṃkhyeyamityākhyātaṃ munīśvaraiḥ||
ityasau trijagacchāstā sarvalokādhipeśvaraḥ|
sarvajñaiḥ sugataiḥ sarvaiḥ praśaṃsitaḥ sadādarāt||
iti tasya jagallokaiḥ puṇyamāhātmyasatkathām|
śrutvānumodanāṃ kṛtvā praśaṃsya te samantataḥ||
iti matvā sadā tasya lokeśasya jagatprabhoḥ|
śraddhayā śaraṇe sthitvā bhaktavyaṃ saḥ sukhārthibhiḥ||
ityevaṃ śikhinākhyātaṃ saṃbuddhena mayā śrutam|
tathātra vaḥ samākhyātaṃ śrutvānupratibudhyatām||
evaṃ matvāsya māhātmyaṃ saddharmaguṇavāṃchibhiḥ|
kartuvyāḥ sarvadā bhaktyā dhyātvā smṛtvāpi bhāvataḥ||
ye tasya śaraṇe sthitvā dhyātvā smṛtvāpi bhāvataḥ|
nāmāpi ca samuccārya bhajanti sarvadā mudā|
te sarve vimalātmānaḥ saṃbuddhaśrīguṇākarāḥ||
bodhisattvā mahāsatvā bhaviṣyanti jinātmajāḥ|
iti śāstrā munīndreṇa samādiṣṭaṃ niśamya te||
viṣkambhipramukhāḥ sarve prābhyanandan prabodhitāḥ||
||iti durdāntadānavaprabodhana bodhicaryāvatāraṇaprakaraṇam||